Scoliose is een afwijking die ontstaat in de wervelkolom: door onbekende oorzaak verkromt de rug naar opzij en ontstaat een asymmetrische houding. Hierdoor ontstaat een driedimensionale vervorming in (een gedeelte van) de rug.
De verkromming kan zowel een C- als S-vorm hebben. Door de verdraaiing van de wervelkolom ontstaat een bolling in de ribben (gibbus), die vaak ter hoogte van het schouderblad het meest zichtbaar is. De opening van de taille ( of tailleplooien) is/zijn bijna altijd asymmetrisch, en ook in de onderrug is de verdraaiing vaak te zien, indien de bocht laag in de rug doorloopt.
Bij vooroverbuigen zijn deze torsies vaak het duidelijkst zichtbaar. Verder is de bovenrug vaak opvallend vlak, en is de normale holling in de onderrug meestal verminderd.
Hoe ontdek je een scoliose?
De belangrijkste test voor scoliose is de zogenaamde buktest: hierbij wordt de ribbenverdraaiing (gibbus) duidelijk zichtbaar.
Soms is de scoliotische verkromming een gevolg van een beenlengteverschil. In dat geval is bij de buktest geen gibbus zichtbaar.
In het verleden werd deze buktest nog gebruikt bij de screening op school door de schoolarts. Helaas is deze bijna overal afgeschaft, waardoor er een onbekend aantal kinderen met scoliose niet vroegtijdig wordt gesignaleerd. Dit heeft ertoe geleid dat scoliose vaak een toevallige ontdekking is; het valt een moeder bijvoorbeeld op dat de rug van het kind asymmetrisch is, de ene broekspijp valt lager dan de andere, of er ontstaat pijn in de schoudergordel door de houdingsverandering. Doordat de ene schouder vaak wat hoger/meer naar voren gekanteld staat dan de andere vertellen patiënten vaak dat ze altijd één schouderbandje hebben dat afglijdt.
Is er een oorzaak?
In de meeste gevallen is sprake van een zogenaamde idiopatische scoliose: de spieren en wervels zijn normaal aangelegd, maar tijdens de groei ontstaat door onbekende oorzaak een lastig te corrigeren verwringing/vervorming. Ondanks veel onderzoek is nog steeds niet duidelijk hoe dit proces in gang wordt gezet. Wel is duidelijk dat de verdraaiing er een essentieel onderdeel van uit maakt. Dit maakt scoliose dus altijd drie-dimensionaal.
Niet-idiopatische scolioses ontstaan o.a. door aangeboren wervelafwijkingen, neurolomusculaire aandoeningen, en degeneratie ( “slijtage”) of osteoporose waardoor de wervel en/of de tussenwervelschijf van vorm verandert.
Wat zijn de gevolgen van een scoliose?
Scoliose maakt het bewegen van de rug moeilijker, en leidt vaak tot vermoeidheid. Dit geldt met name voor scolioses die niet in balans zijn (denk aan een C-kromming, of S kromming waarbij de ene kromming veel sterker is dan de andere).
Vooral oudere patiënten klagen over pijn in rug, schouders en/of nek, terwijl jongeren er vaak helemaal niets van merken. Een rug met scoliose ziet er, vooral aan de achterzijde, anders uit. Door de asymmetrie trekt de kleding scheef, bandjes glijden van de schouders af en broekzomen/rokken hangen ongelijk. Dit cosmetische aspect kan grote impact hebben voor de patient en de omgeving.
Wat is de prognose?
Scoliose gaat nooit vanzelf over. Zolang een tiener in de groei is kan het zelfs behoorlijk snel verergeren. Scoliose moet daarom in een zo vroeg mogelijk stadium worden ontdekt om een effectieve behandeling te kunnen uitvoeren.
Ook een stabiele scoliose kan op een later moment toch opeens meer klachten gaan geven en toenemen. Dit kan bijvoorbeeld na een zwangerschap, periode van ziekte, na de overgang of wanneer de tussenwervelschijven van vorm gaan veranderen door ouderdom. Ook in deze gevallen kan Scoliose Specifieke (Schroth-SEAS) oefentherapie zeer zinvol zijn!
Onderzoek
De diagnose zal uiteindelijk altijd worden vastgesteld door een orthopeed door middel van een röntgenfoto. Zonder een foto is de ernst van de scoliose lastig in te schatten, en eventuele veranderingen kun je dan ook niet constateren. Deze röntgenfoto moet dan wel de hele rug in één foto bevatten.
De orthopeed bepaalt aan de hand van de foto de localisatie en ernst van de scoliose. Deze wordt meestal gemeten in de scoliosehoeken van Cobb (zie afbeelding). Ook de rijping van het lichaam, en dus de groeiverwachting, kan door middel van een röntgenfoto van de bekkenranden worden bepaald (= Risser tekenen). Aangezien de scoliose tijdens de groei het snelst kan toenemen is dit belangrijk om te weten.
Hij bekijkt ook de souplesse van de rug (=bending röntgenfoto’s): vermindert/verdwijnt de kromming als er naar de andere kant wordt gebogen.
Wanneer de vorm van de scoliose ongewoon is, of wanneer er sprake is van onverklaarbare pijnklachten wordt er meestal een MRI gemaakt om de wervelkolom nog beter te beoordelen.
Hoe wordt het behandeld?
De mate van verkromming bepaalt de intensiteit en duur van de therapie, en hoe vaak een controle bij de orthopeed nodig is.
Wanneer de orthopeed aan de hand van de röntgenfoto’s heeft bepaald dat de scoliose ernstig is, en een kind nog niet is uitgegroeid, is brace behandeling mogelijk aangewezen.
Bij ernstige verkrommingen wordt de wervelkolom operatief gecorrigeerd en vastgezet.
In alle gevallen kan de in Scoliose gespecialiseerde therapeut begeleiden, adviseren, informeren en steunen bij het leren omgaan met de scoliose.
Zo kunnen Schroth/SEAS oefeningen en houdingsadviezen het effect van de brace behandeling versterken. Soms kan tijdig intensief oefenen een brace of operatie zelfs voorkomen.
Sporten
Naast de therapie is sporten in het algemeen belangrijk, al is er geen sport die de scoliose kan verminderen. Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat 2-3x pw sporten naast de gymles op school aan te raden is.
Er zijn diverse onderzoeken gedaan naar de relatie tussen sport en scoliose. Hoewel het zo is dat scoliose bij sommige sporten vaker voorkomt (denk aan ballet en turnen), is er geen oorzakelijk verband gevonden. Daarom is het belangrijk het kind geen beperkingen op te leggen in de sportkeuze, mede omdat dit het plezier in het sporten kan verminderen.
Bij meer asymmetrische sporten zoals hockey en tennis kan het handig zijn om te bekijken hoe de beweging wordt uitgevoerd.
Uiteraard is het niet de bedoeling dat sporten/oefeningen pijn doen. Mocht dit toch gebeuren dan moet er altijd overlegd worden met de therapeut om samen naar aanpassingen te zoeken.
Veel jongeren en volwassenen sporten in de sportschool. Onze ervaring is dat trainen in de sportschool heel effectief kan zijn mits de sporter éérst geleerd heeft om zijn scoliose zo goed mogelijk te corrigeren. Wanneer men de actieve zelfcorrectie goed beheerst kan het oefenen in de sportschool goed helpen om deze correctie in te trainen.
Voor meer informatie over scoliose: www.scoliose.nl
Met een scoliometer is de mate van verdraaiing van de wervelkolom meetbaar
